Bir önceki yazımda, genel olarak lohusalık psikolojinden bahsetmiştim. Bu yazıda sık karşılaşılan ama pek konuşulmadığı için biraz gizli kalan doğum sonrasında yaşanabilecek psikolojik sorunlara ve rahatsızlıklara değineceğim.
Lohusalık döneminde en çok karşılaşılan psikiyatrik durumlar şunlardır;
- Lohusalık Hüznü
- Doğum Sonrası Depresyon
- Doğum Sonrası Kaygı Bozukluğu
- Doğum Sonrası Psikoz
Lohusalık Hüznü: Doğumdan sonra en sık görülen duygudurum sendromudur. Görülme sıklığı %15-80 civarındadır. Genellikle doğumdan sonraki bir kaç gün içinde başlar. 10-15 günde ortadan kalkar. Bazen daha uzun sürdüğü de bilinmektedir. Duygularda değişkenlik, ağlama, konsantre olamama, dikkatini toplayamama, unutkanlık, bebeğe alışmayacakmış ya da bakamayacakmış gibi hissetme en çok görülen durumlardır. Anne için bu durum hayal kırıklığı yaratabilir çünkü doğumdan sonra bu tür duygular yaşayacağı tahmin edilebilir değildir.
Lohusalık hüznü anneliğe adaptasyon sürecinin bir parçasıdır. Genelde kendiliğinden geçer.
Neler Yapılabilir?
- Eş tarafından her anlamda desteklenmek son derece önemlidir.
- Annenin kendine zaman ayırabilmesi olmazsa olmazlardan biridir.
- Annenin dinlenebilmesine ve iyi beslenmesine dikkat edilmesi
- Annenin duygularını ifade etmesine olanak yaratmak, "Aman ne var bunda, geçer" tarzında cümleler kurmamak
- Eve sürekli misafir gelmemesi, hatta anne kendini toparlayıncaya kadar gelmemesi daha doğrudur.
Doğum sonrası Depresyon: Genelde, doğumdan sonraki ilk altı haftada görülür. Annede duygusal değişkenlik, ağlama, kaygılar, yorgunluk, uyku bozuklukları, enerji azlığı, işlev kaybı, içine kapanma, aşırı sinirlilik ve intihar düşünceleri görülebilir. Nispeten hafif bir durum olan lohusalık hüznünün aksine doğum sonrası depresyon 2 seneye kadar devam edebilir. Hafif yada orta şiddette olabilir. Çok şiddetlenir ise, hastaneye yatışı gerektirebilir çünkü anne kendine, bebeğe ya da hem kendine hem bebeğe zarar verebilir.
Neler Yapılabilir?
i) Sosyal destek ve eş desteğinin olması
ii) Risk analizi için mutlaka psikolojik ve psikiyatrik değerlendirme yapılması
iii) Uygun tedavinin bir an önce başlanılması
Doğum sonrası Kaygı bozukluğu: Genelde doğumdan sonra ilk haftalarda ortaya çıkan kaygı bozukluğunun görülme oranı yüzde 30’lara yaklaşmaktadır. Anne “Bebeğime bakamıyor muyum?“, “Yeterince emmiyor mu?“, “Bebeğim zarar görür mü?“ gibi annenin kafası sürekli kaygılarla doludur. Doğum, daha önceden de olan, takıntılı düşüncelerin kötüleşmesini sağlayabilirken bazen de yeni bir durum olarak ortaya çıkabilir. Kaygılar ve takıntılar genelllikle bebekle ilgili olurken, bunlara beslenme ve temizlikle ilgili fikirler de katılabilir. Kaygılar ve takıntılar artarsa annenin gerçeği değerlendirme yetisi bozulabilir.
Neler Yapılabilir?
- Anneye "Kaygılanma, ne var bunda" dememek
- Annenin dinlenmesine ve uyumasına imkan sağlamak
- Annenin duygularını dile getirmesine yardımcı olmak, onu dinlemek
- Bir ruh sağılığı uzmanından ivedilikle yardım almak
Doğum Sonrası Psikoz: Doğum sonrası rahatsızlıkların en ciddi formu doğum sonrası psikozdur. Psikoz: Gerçeği değerlendirme yetisinin bozulmasıdır. Nadir görülür. %0,1-0,2 civarındadır. Anne; tuhaf, önceden yapmadığı davranışlar geliştirir. Halüsinasyonlar, paranoyalar, varsanılar görülebilir. Evdeki insanlardan şüphelenebilir. Yemek yemek istemeyebilir, uyumayabilir. Anne, kendine ve bebeğe zarar verebilir.
Neler Yapılabilir?
- Bu aşamada hastanın tedavisi psikiyatri uzmanlarınca hemen düzenlenmelidir.
Risk Faktörleri
Her annenin başına gelebilecek olan lohusalık hüznü, doğum sonrası depresyon, kaygı bozukluğu ve doğum sonrası psikoz için risk faktörleri şunlardır;
- Önceden geçirilen psikiyatrik rahatsızlıklar ve psikolojik sıkıntılar
- Sigara-alkol kullanımı
- Sosyal desteğin eksikliği
- Eş ile iletişim eksikliği
- Anneliğe hazır olmama/plansız gebelik
- Annenin kendi annesiyle olan çatışmaları
- Doğum şekli ve sürecin nasıl yaşandığı
- Emzirme süreci
Lohusalar Neler Yapabilir?
Lohusalıkta gelişen bu durumlarda sosyal destek ve eş desteği önemli demiştik. Ancak anneye de bazı görevler düşmektedir.
Bunlar:
- Doğumdan sonra yaşanabilecek bu durumlar hakkında, önceden bilgi sahibi olmak
- Başınıza gelir ise bunun herkeste olabileceğini, sadece sizin başınıza gelmediğini kabullenmek
- Durumunuzla ilgili çevrenizi bilgilendirmek, bundan utanmamak
- Psikolojik yardım almaktan çekinmemek
Doğum sonrası yaşanabilecekleri çok güzel ifade etmişsin Reyhancığım.Sevgiler